
فصل پنجم سریال کارآگاه حقیقی برای پخش از شبکۀ HBO در حال آمادهسازی است و این داستان اینبار به شهر نیویورک میرود. جزئیات بیشتر دربارۀ فصل جدید سریال True Detective را در سایت اهل سینما بخوانید.
نویسنده
ویراستار
نکتۀ مهم قبل از خواندن نقد فیلم گاو: آنچه ما در نقد فیلم گاو برای شما نوشتیم، با استناد بر معتبرترین منابع اسطورهشناسی است. بیشک محتوای این نقد را در هیچ سایت دیگری نخواهید خواند. برای شناخت اساطیر ایران کتابهای باستانی بندهشن ترجمه مهرداد بهار، از اسطوره تا تاریخ اثر مهرداد بهار و روایت پهلوی ترجمه مهشید میرفخرایی را بررسی کردیم. همچنین کتاب عزاداران بیل (داستان گاو) اثر غلامحسین ساعدی را که روایت فیلم از این داستان برگرفته شده است بررسی کردیم. پس از آن کتاب اساطیر ایران اثر جان هیلز و ژاله آموزگار را خواندیم. در کنار این منابع، کتاب توتم و تابو اثر فریود و اساطیر جهان اثر لاروس را در همۀ بخشهای بینالنهرین، ایران، هند و یونان مطالعه کردیم تا نقدی دقیق برای شما بنویسیم.
شاید تصور این امر که چرا مشدی حسن قصد داشت وانمود کند گاوش نمرده بود کار عجیبی باشد و با خود بگویید مردک بدونشک دیوانه شده بود؛ اما مشدی حسن بهترین کار ممکن را انجام داد! در این مقاله از مجله هنری اهل سینما قرار است دربارۀ نقد اسطورهای فیلم گاو با شما صحبت کنیم.
ما مطمئن هستیم که بسیاری از شما تابهحال به اهمیت اسطورۀ گاو در این فیلم دقت نکردهاید؛ به همین دلیل قصد داریم بهجای تحلیل روانشناسی فیلم گاو به جنبههای اساطیری و نماد، آیین و نشانههای اساطیری در این فیلم میپردازیم. به شما این وعده را میدهیم که پس از خواندن نقد فیلم گاو به شناخت دقیقی از اساطیر، آیین و مناسک، نماد و نشانههای ایران باستان در فیلمهای سینمایی ایرانی میرسید و پیام فیلم گاو را دریافت میکنید.
در روستایی کوچک مردی به نام مشدی حسن زندگی میکند که صاحب تنها گاو روستا است. روزی گاو مشدی حسن به علت نامعلومی میمیرد و مردم روستا که میدانند او تا چه اندازه به گاوش وابسته است تصمیم میگیرند به او بگویند که گاوش فرار کرده است.
مشدی حسن که فرار گاوش را باور نمیکند خودش را در قالب گاو میبیند و در نهایت مردم که گمان میکنند او دیوانه شده است سعی میکنند برای درمان، مشدی حسن را به شهر ببرند. در میانۀ راه مشدی حسن فرار میکند و از کوه پرت میشود و میمیرد.
حال که به معرفی فیلم گاو پرداختیم، در ادامه این فیلم را به طور کامل نقدوبررسی میکنیم.
ـ بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران
ـ برندۀ جایزۀ ویژه هیئت داوران از جشنواره بینالمللی فیلم برلین در سال 1972
ـ برندۀ جایزۀ فیپرشی از جشنواره بینالمللی فیلم ونیز در سال 1971
ـ برندۀ جایزۀ بهترین فیلم از جشنواره بینالمللی فیلم لاروشل در سال 1972
ـ برندۀ جایزۀ بهترین فیلم از جشنواره سینمایی وزارت فرهنگ و هنر در سال 1349
ـ برندۀ جایزۀ بهترین فیلمنامه از جشنواره سینمایی سپاس در سال 1348
ـ نامزد هوگو طلایی از جشنواره بینالمللی فیلم شیکاگو در سال 1971
نمایی از عزتالله انتظامی در نقش مشدی حسن
گاو از جمله حیواناتی است که در اساطیر همۀ ملتهای جهان نقش مهمی دارد. پیش از این دربارۀ اهمیت گاو در اساطیر یونان باستان در نقد فیلم الکساندر و نقش آن در اسطوره و سینما با شما صحبت کردیم. در ایران باستان ماجرا از ابتدای آفرینش با گاو آغاز میشود! گاو ایروکداد نخستین موجودی بود که اهورامزدا خلق کرد. پس از گاو، کیومرث بهعنوان نخستین انسان آفریده شد، اما اهریمن تصمیم گرفت آفریدههای اهورامزدا را نابود کند. او به گاو و کیومرث حمله برد و پس از مرگ گاو از پیکرش غلات و از خونش رودها پدیدار شدند.
این اسطوره ایران باستان به ما نشان میدهد که گاو همواره نشانی از زندگی را با خود به همراه دارد. حالا به نقد و بررسی فیلم گاو توجه کنید! در تمام روستا فقط یک گاو وجود دارد. زنان روستا هر روز پیالهبهدست در انتظار آمدن مشدی حسن و گاوش مینشینند تا جرعهای شیر دریافت کنند. از سوی دیگر همه چشمبهراه این هستند که گاوِ آبستن زایمان کند و جانی تازه به ده بدهد. بعد از مرگ گاو نیز همۀ مردم برایش سوگواری میکنند. در ادامۀ نقد فیلم گاو بیشتر دربارۀ مرگ گاو و اثری که این اتفاق بر مردم ده گذاشت توضیح میدهیم.
در سایت اهل سینما بخوانید: معرفی بهترین فیلم های گانگستری و مافیایی
نمایی از اهالی روستا در فیلم گاو داریوش مهرجویی
پس از مرگ گاو در فیلم مهرجویی، مردم نگران این هستند که مشدی حسن با شنیدن این خبر جان بدهد و بمیرد؛ پس تصمیم میگیرند به او بگویند که گاوش فرار کرده است. متأسفانه این کار همهچیز را بههم میریزد.
مشدی حسن اطمینان دارد که گاوش فرار نکرده است و درست در همین لحظه او میپذیرد که بیشک گاو مرده است، اما نمیتواند این موضوع را باور کند. حالا اسطوره خودش را نشان میدهد! [از اینجا به بعد ممکن است داستان فیلم گاو لو برود] مرگ گاو باعث میشود مشدی حسن نیز بمیرد. او نمیپذیرد که گاو مرده است؛ چرا که میداند با پذیرش مرگ گاو و بدون اینکه مردم اهمیت آن را درک کرده باشند، زندگی نیز از بین میرود.
در بخش دیگری از تحلیل فیلم گاو باید بگوییم پیش از آنکه مشدی حسن به روستا برگردد، مردم در حال برگزاری مراسم سوگواری برای گاو هستند. ما زاری آنان را میبینیم؛ مردم سیاه برتن کردهاند و در حال سوگواری برای از دست دادن گاو هستند. در حالی که ما به ندرت به این امر برمیخوریم که مردم برای موجودی سوگواری بگیرند.
در بررسی فیلم گاو به وضوح میبینیم که ارزش و جایگاه این گاو به اندازۀ یکی از اعضای روستا است و آنها برای هیچیک از حیوانهای دیگر چنین مراسمی را نمیگیرند. برای مثال، مردم روستای همسایه (بلوریها) سه گوسفند از ده را دزدیدند اما هیچکس برای آن گوسفندها چنین مراسمی را ترتیب نداد!
در سایت اهل سینما بخوانید: نقد فیلم اوپنهایمر
اهالی روستا در حال بردن مشدی حسن به شهر برای درمان
یکیدیگر از نشانههای اساطیری مهمی که در نقد فیلم گاو مهرجویی میتوان به آن اشاره کرد، نماد ماه است. در نقد فیلم ایرانی گاو باید بگوییم که ما از اساطیر بینالنهرین تا اسطورهشناسی ایران باستان همواره نماد ماه و گاو را همراه با یکدیگر دیدیم. ماه نمادی برای زندگی است و حیات را تضمین میکند.
در روایتهای اساطیری نقل کردند که پس از مرگ گاو ایروکداد، تخمه گاو ایروکداد به دل ماه برده شد تا دور از دست اهریمن و دیوان در امان باشد و پس از اتمام حمله اهریمن به زمین بازگردانده شد تا زندگی ادامه پیدا کند.
در فیلم گاو داریوش مهرجویی شاهد این امر هستیم که مشدی حسن پس از شنیدن خبر فرار گاوش روی پشتبام نشست و منتظر بالا آمدن ماه ماند. او در جوابِ اهالی روستا که میگفتند «اگر اینجا بمونی و گاوت تشنه بشه چی؟» پاسخ داد: «گاو من هر زمان که ماه بالا بیاد تشنه میشه.» درست پس از این اتفاق است که ما دیگر بالا آمدن ماه را نمیبینیم و مشدی حسن به گاو تبدیل میشود تا در باور خودش زندگی را حفظ کند.
با این اوصاف اگر فیلم سینمایی گاو را در دستۀ فیلمهای اساطیری قرار دهیم، میتوانیم بگوییم که ماه ارتباط مستقیم با حضور گاو دارد و گاو نشانی از پایدار بودنِ زندگی معنا میشود.
مشدی حسن در انتطار بالا آمدن ماه
مشدی اسلام یکی از مهمترین شخصیتهایی است که در فیلم سینمایی گاو به آن پرداخته شده است. در سراسر فیلم هر اتفاقی که میافتد همه در عین درماندگی به مشدی اسلام پناه میبرند تا از او یاری بگیرند. حتی کدخدا هر تصمیمی را که مشدی اسلام بگیرد میپذیرد. در نقد فیلم گاو باید به شما بگوییم که در اساطیر و رتبهبندی شخصیتهای اساطیری، به چنین فرد راهگشایی که مشکلات را حل میکند پیر خرد یا پیر خردمند میگویند که بر همهچیز آگاه است.
در نهایت هنگامی که مشدی حسن را با بند بستند و به سوی شهر بردند، مشدی اسلام را میبینیم که با همۀ وجودش باور کرد که مشدی حسن تبدیل به گاو شده است. او مشدی حسن را کتک میزد و مدام میگفت: «راه برو حیوون!»
اگرچه تماشای این تصویر تکاندهنده است، اما به ما میفهماند که مشدی اسلام نیز به خرد و آگاهی کامل رسیده است و نمیخواهد باور کند گاو مرده و زندگی مشدی حسن به اتمام رسیده است. گویی او در نهایت مشدی حسن را بهعنوان یک ناجی میشناسد. دربارۀ این موضوع بهطور مفصل در نقد فیلم اسپارتاکوس صحبت کردهایم.
پیرزن روستا که ورد میخواند و آب روشنی بر سر زن مشدی حسن میپاشد
در فیلم سینمایی گاو یکی از شخصیتهایی که در داستان گاو مش حسن توجه را به خود جلب میکند، پیرزنی نحیف و لاغر اندام است که مدام اورادی را زیر لب زمزمه میکند. همین پیرزن است که پس از مرگ گاو مشدی حسن پیالهای آب میآورد، روی مردم میپاشد و میگوید: «آفت آمده، بلا نازل شده است؛ خدا رحم کند!»
او قصد دارد با آب شومی تاریکی مرگ را پاک کند! در ادامه میبینیم که همین پیرزن از زیرمینی سرد و نمناک عَلَمی را از میان بیرقهای پوسیده بیرون میآورد. همین امر نشان میدهد که مردم در این مدت آیین و اعتقادات دینی خود را ترک کردند اما با این اتفاق عجیب دوباره به اعتقادات روی آوردند!
در این بخش از نقد فیلم گاو ما به شما میگوییم که نماد دستی که بر بیرقها دیده میشود از اساطیر بینالنهرین و هند به فنیقی و ایران و پس از آن یهودیت، مسیحیت و اسلام رسیده است. احتمال میدهیم تابهحال به قدمت نماد دست در میان اساطیر ملتهای مختلف اهمیتی نداده باشید.
نماد دست مفهومی کاملاً ساده دارد؛ پذیرش و تسلیم. خمسه یا دستِ رو به آسمان نمادی از پنج عنصر هستی و تسلیم است که بدی را دور میکند و آرامش بازمیگردد؛ در حالی که مردم خواستار بازگشت امنیت هستند.
مشدی حسن که باور کرده گاو شده است
در این مقاله از مجله هنری اهل سینما دربارۀ مفاهیم و نمادهای اساطیری در نقد فیلم گاو صحبت کردیم. آنچه بهروشنی برای همۀ ما مشخص شده این است که غلامحسین ساعدی و داریوش مهرجویی با اشراف کامل از اساطیر، اعتقادات، باور و اندیشههای مردم به سادهترین شکلممکن از این نمادها و آیینها استفاده کردند تا به ما گوشزد کنند در حقیقت هریک از ما میتوانیم تعبیری از نماد گاو و زندگی باشیم.
پذیرش این موضوع باعث میشود که بینش تازهای نسبت به زندگی داشته باشیم و نگاه ما به جهان متفاوتتر شود؛ درست همانند مشدی اسلام که سرانجام به آگاهی رسید!
فصل پنجم سریال کارآگاه حقیقی برای پخش از شبکۀ HBO در حال آمادهسازی است و این داستان اینبار به شهر نیویورک میرود. جزئیات بیشتر دربارۀ فصل جدید سریال True Detective را در سایت اهل سینما بخوانید.
اگر از علاقهمندان به سریال چیزهای عجیب بودید به گوش باشید. اطلاعات جدید دربارۀ تاریخ پخش، بازیگران و داستان فصل پنجم سریال Stranger Things را در بخش اخبار سینما سایت اهل سینما بخوانید.
در این مقاله به نقد سریال Severance فصل اول و دوم میپردازیم؛ از داستان و شخصیتها گرفته تا مفاهیم فلسفی و کارگردانی. آیا کار و زندگی را میتوان کاملاً از هم جدا کرد؟
چهل و سومین جشنواره فیلم فجر سال 1403 با معرفی بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین بازیگران زن و مرد مکمل و اصلی و … به پایان رسید. چه فیلمهایی برندۀ سیمرغ شدند؟ لیست نامزدها و برندگان را در اهل سینما بخوانید.
این روزها در جشنواره فیلم فجر چه میگذرد؟ با سایت اهل سینما همراه باشید تا نقد فیلم های چهل و سومین جشنواره فیلم فجر را بخوانید.
در روز چهارم جشنواره فیلم فجر سال 1403 چه گذشت؟ با سایت اهل سینما هر روز همراه باشید تا نقدهای کوتاه فیلمهای جشنواره فجر را بخوانید.
بشین تا یکی مثل جنتی عطایی و فرهاد و داریوش بیاد اینهمه مسایل را ساده نگیرین و گردن این و اون نندازین چه داریوش باشه یا نباشه هر حکومتی هم که باشه یه چیز عوض نمیشه بشر ته خط رسیده و هم سرمایه داری و هم کمونیستی دنیا رو به گند کشیدن
فیلمهایی که جوجهکمونیستها میساختن برای سیاه و عقب افتاده نشان دادن ایران از اون طرف امثال جنتی عطایی و اسفندیار منفرد زاده یه مشت معتاد مثل داریوش و فرهاد انداخته بودندنبال خودشون و اوامر کا گ ب رو انجاممیدادن….
بعضی وقتها میگویند چیزهایی که در فیلمها اتفاق میافتند غیرواقعیاند، اما واقعیت این است چیزهایی که در زندگی شما اتفاق میافتند غیرواقعیاند. فیلمها کاری میکنند که عواطف ما نیرومند و واقعی جلوه کنند، درحالیکه وقتی همان اتفاقات واقعاً برای شما روی میدهند، انگار دارید تلویزیون تماشا میکنید و هیچ احساسی ندارید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بشین تا یکی مثل جنتی عطایی و فرهاد و داریوش بیاد اینهمه مسایل را ساده نگیرین و گردن این و اون نندازین چه داریوش باشه یا نباشه هر حکومتی هم که باشه یه چیز عوض نمیشه بشر ته خط رسیده و هم سرمایه داری و هم کمونیستی دنیا رو به گند کشیدن
فیلمهایی که جوجهکمونیستها میساختن برای سیاه و عقب افتاده نشان دادن ایران از اون طرف امثال جنتی عطایی و اسفندیار منفرد زاده یه مشت معتاد مثل داریوش و فرهاد انداخته بودندنبال خودشون و اوامر کا گ ب رو انجاممیدادن….